Demokracia e Rrejshme

Nga: Bekim BALIQI

Kushdo që merret përnjëmend me studime politike, mund të vërtetoj se sa vështirë është të përkufizohet demokracia. Aq më tepër, sa vështirë është të jetësohet ajo. Përveç tjerash, edhe për arsyen se ajo perceptohet nga vendi në vend ndryshe dhe praktikohet nga politikanët në forma të ndryshme. Veçanërisht vendet në tranzicion, e kane shumë vështirë të konsolidojnë demokracinë, e sidomos atëherë kur klasa politike nuk është aq e përgjegjshme dhe e zellshme. Për të mos teoretizuar dhe elaboruar më gjerësisht në këtë teme aq komplekse, na duhet veç një vështrim i shkurtë analitik i kampanjës parazgjedhore. Kjo fushatë ilustron më së miri nivelin e demokracisë sonë kosovare.
Le te kuptohemi, fushata parazgjedhore kudo ne bote është një lloj cirkusi politik me shumë inskenime, vetëlavdërime dhe show-a partiake. Por në krahasim prej tyre, kjo në Kosovë ka “ëmbëlsira” parazgjedhore që janë vetëm te imagjinuara dhe me premtime të hiperbolizuara. Kandidatët premtojnë thuaja njëzëri, çudira ekonomike, ulje radikale të papunësisë, rrugë nga më të modernet, arsim shumë të avancuar etj. Por askush prej tyre nuk sqaron konkretisht dhe në mënyre të besueshme se si vallë do ti arrinin të gjitha këto. Si do ta financonin infrastrukturën rrugore në vlerë miliardësh, aq me tepër si do ta luftonin korrupsionin ata që ndërtuan vila marramendëse brenda një mandati të vetëm! Këto dhe shume dilema të tjera neveritëse, kane rezultuar nga një mendësi hipokrizie dhe nga një demokraci e rrejshme në protektoratin e quajtur Kosovë. Se me çfarë ofertash kane hyrë partitë politike në këto zgjedhje flasin vet sloganet e tyre më së miri. Pjesa më e madhe e parullave dhe thirrjeve të tyre janë jo vetëm futuristike, por edhe shumë ironike për vendin më të varfër në Evropë, siç është Kosova. Bile disa parti, e shohin veten në një lloj misionimi kuazi-hyjnor, kur na dëftojnë se cila është rruga e drejtë dhe se sa afër parajsës do jemi me ta. Me ata qe po e sjellin dalëngadalë ketë vend para një lufte qytetare, do te jemi në fakt me afër ferrit. Të tjerët, mundohen që t´ia kthejnë krenarin një shoqërie e cila edhe këtë vit mbetet pa pavarësinë aq shume të premtuar, një shoqërie të lodhur nga një politik shterpe, një shoqërie të gërditur nga atdheu i vet sherri i një politike të keqe. Partitë tjera gjithashtu demonstrojnë kreativitetin e tyre artistik duke thurur vargje me dëshira të panumërta dhe ëndrra të ëmbla për qytetarët. Gjëra që nga perspektiva e tashme (pa rrymë, ujë dhe ndoshta edhe pa bukë) mbetet një sarkazëm i llojit të vet.
Derisa ajo pjesë e së ashtuquajturës “shoqëri civile”, u shit për ndonjë pozitë të premtuar, për inate të ngushta politike apo thjeshte për lakmi të pushtetit. Pjesa tjetër po ballafaqohet ende me dilemën e bojkotit apo pjesëmarrjes në këto zgjedhje dhe po demonstron pafuqinë reale të saj për të përmirësuar politikën në vend dhe për demokratizimin e shoqërisë. Sepse varësia e tyre nga donatorët, frika nga “pozicionimi” i gabueshëm dhe dominimi i medieve nga partitë politike, e ngulfaten gati çdo iniciative të mirëfillte deri në margjina qesharake. Sidoqoftë, çka na duhet vërtete neve sot, nuk janë parajsat e premtuara, as dyfishime buxheti ne letër, por ofertë të realizueshme dhe me plan konkret siç bëhet gjithkund në botën normale. Të debatohet e diskutohet me argumente për ngritje-ulje tatimore, për reforma administrative, për sistemin gjyqësorë, për politiken sociale etj. Dhe vetëm atëherë mund te flitet për një fillim te demokracisë dhe për zhvillim të mirëfilltë të politikbërjes. Sepse, nëse demokracia nënkupton sundimin e popullit, deri sot këta politikan kane ikur prej tij si prej dreqit. E neve na mbetet vetëm të shpresojmë se afërsia dhe hapja e partive nuk do të ndodh veç gjatë fushatave parazgjedhore. Dhe se vota jonë do të e ndryshoj vërtete këtë trend negativ të deritashëm në politik.

Rënia e maskave politike

Nga:
Bekim Baliqi

Tashmë dihet botërisht se zgjedhjet e para në Kosovën e pasluftës janë shtyrë nga komuniteti ndërkombëtar, për aq kohë sa ishin ata të sigurt se partitë politike ose thënë më mirë partia e moderuar- e për këtë merrej LDK- ja, mund të fitonte shumicën e votave në zgjedhjet e lira. Dhe LDK-ja jo vetëm që doli e para por i bëri zgjedhjet e ardhshme si një lloj rutine periodike, ku vërtetohej mandati i tyre ose zgjedheshin me pak mund përsëri. LDK-ja e tashme nuk është më lëvizje e disidenteve, me frymë intelektuale dhe me maturi të respektueshme politike. Sot ajoështë më tepër një parti populliste ( po jo popullore!) pa ndonje platformë programore apo pikënisje ideologjike. Krejt çka i bashkon anëtaret e saj është dëshira e tyre e flakët për pushtet.
Në këto zgjedhje LDK-ja hyn jo vetëm pa Ikonën e vet dhe garantuesin e fitores së saj, por edhe me shumë më pak vetëbesim dhe orientim të duhur.. Gjëra të cilat shihen qartazi nëpër këto fushata parazgjedhore, ku në mungese të ndonjë oferte reale, premtimi te besueshëm ose thjeshtë të ndonjë arsye të arsyeshëm për ri-votimin e tyre, ata akuzojnë me paragjykime më të ulëta rivalet e tjerë politik. Kjo në një demokraci të vërtete nuk do të duhej të ndodhte assesi. Por, frika nga e ardhmja dhe pasiguria qon domosdo në neurozë, madje në kontekstin kosovar deri edhe në agresivitet. Kjo duhet të jetë shkaku kyç pse anëtaret e tashëm dhe ata të dikurshëm të LDK-së i kanë humbur nervat dhe përdorin një diskurs të ashpër. Arsyeja tjetër e kësaj pakorrektësia politike qëndron gjithashtu në faktin se humbja e pushtetit do të mund të qonte LDK-në në opozitë, që për një pjesë të qeverisë së sotme do të ishte politikisht fatale, sepse në mungesë të ndonjë profesionit, atyre do t´iu rrezikohej edhe mundësia e punësimit. Sigurisht, gjate këtyre viteve në pushtet një pjese e tyre e ka “siguruar” të ardhmen edhe për një kohe të pacaktuar, kështu që ndonjë motel apo restorant luksoz do te mund te zbukuronte Prishtinën në një të ardhme jo fort të largët. Kurse ata që ishin dikur në LDK-e dhe sot veprojnë në partitë e tjera, bëhen të zhurmshëm dhe padurueshëm pasi këto zgjedhje paraqesin shansin e fundit për një Comeback të tyre, andaj ata me çdo kusht donë të jenë pjese e lojës politike. Si një satisfaksion i egos së tyre dhe nga inati politik ndaj ish-kolegeve.
Sidoqoftë, frustrimi parazgjedhor në këtë Parti e ka bazën edhe në kalkulimet e ndryshme elektorale, pasi qe po hetohet atmosfera jo fort e kënaqshme për ta. Llogaritjet se një parti tjetër do të mund të ishte e para dhe se ajo eventualisht do të mund të bënte koalicion me ndonjë parti tjetër i lëne shumë anëtarë të LDK-së pa gjumë, e ndoshta shpejt edhe pa karrierë politike. Të gjitha partitë e mëdha në vendet Paskomuniste, kane pas nga një humbje që rrjedh në mungesë të dezorientimit total dhe mos-reflektimit të tyre. A do të ndodhë kjo me LDK-në, nuk mund te thuhet saktësisht akoma. Por dihet fare mire që kjo parti, dikur e pathyeshme, ka nevojë shumë të madhe të ndërmerr patjetër reforma rrënjësore dhe të hapet për forca të reja, sepse me këtë konservim ajo është ndryshkë krejtësisht. Prandaj, ndoshta dalja në opozitë do te iu bënte pak mirë atyre zotërinjve të nervozuar në LDK-ë që të marrin kohë për një fazë meditim. Atyre iu duhet vërtet një periudhë që të mendojnë për lëshimet, të metat dhe gabimet e bëra, si dhe te mbledhin energji për një ri-konsolidim të radhëve, ideve dhe vizioneve të reja. Tash radhën e kanë partitë tjera, të cilat nuk guxojnë të përsërisin gabimet e partive ne pushtetin e sotshme. Sepse, pushteti nuk është i përjetshëm e edhe vota e merituar mund të jetë e dhimbshme.

IN MEDIA RES!

In Meda Res! - ose cka mund te bejme me Politike sot?
BEKIM BALIQI
Atë rëndësi që e kishin dikur juristët në politikë dhe në udhëheqjen e shtetit, sidomos gjatë dy shekujve të fundit në Evropën perëndimore-, siç na e dëshmon këtë edhe sociologu Max Weber-i në ligjëratën e tij te famshme >Politika si profesion<, sot mund të themi lirishte se këtë rol e kanë përvetësuar gazetarët, ani pse në një dimension dhe nga një pozicion tjetër i veprimit. Dhe asgjë të keqe në këtë transformim profesionesh nuk do të kishte, sikur gazetarët të e kryenin detyrën e tyre si duhet. Mirëpo çka është në te vërtetë puna e gazetarit? Ajo është në fakt për një shoqëri aq e rëndësishme dhe e gjerë saqë në një shkrim të këtillë s´do te mund te përkufizohej dot. Ndoshta më mirë do të ishte sikur të përgjigjemi në atë se çka s´duhet të jetë gazetari. Në rend të parë gazetari s´duhet assesi të jetë lajmërues, kasnec apo me një theks banal të themi vetëm “spiker”. Por në kuptimin e gjerë të fjalës informues i opinionit, i cili gjatë pasqyrimit të realitetit të jetë në gjendje përmbajtjen e saj edhe ta verifikoj, gjë që në gazetarin e sotme kosovare shumë rrallë ndodhë. Gjithashtu gazetarët gjate intervistave nuk duhet në asnjë mënyre te jenë vetëm në pozitën e bartësve të mikrofonit apo kamerës, por që të intervistuarin në mënyre permanente e përballin me fakte objektive dhe reale. Edhe nga kjo simptomë vuan gazetaria jonë.
Një pjesë e madhe e gazetarëve kosovarë, në vend të opinionit krijojnë “myshteri” të tyre, në vend të lexuesit kane “shfletues”, në vend se të jenë kritikë dhe hulumtues ata janë më shume oportunistë dhe konformistë, në vend se të jenë garant të fjalës së lirë ata bëhen servil të mendimit njëdimensional. Dhe për fatkeqësi më të madhe ata vihen (thuaja vullnetarisht) në shërbim të politikës ditore, të ndonjë partie apo te grupi të caktuar interesash. Për një vend në transicion demokratik, siç është Kosova, kjo gjë është e mjerë dhe njëkohësisht tragjike.
Formula e njohur e shkencëtarit amerikan Harold D. Lasswell nga viti 1948; “Kush thotë çka, në cilin kanal (medium), kujt dhe me çfarë efekti”, e cila përkundër kritikës për mungesë të një feedback-u nga recipientët, përbën akoma bazën e analizës komunikatave, sot tek ne kjo është reduktuar në vetëm “Kush dhe çka tha”. Për të e argumentuar këtë pohim, ia vlen që të i analizoni gazetat e shumta ditore e të i ndjekeni lajmet e medieve elektronike dhe do te bindeni se kemi të bëjmë me tituj gati identik që kanë burimin e njëjte informate dhe që fokusohen vetëm në deklarata personash. Kështu mediumet e ndryshme ( të vetëquajturat; të pavarura) e humbin rolin dhe funksionin e tyre përcaktues duke u bërë në këtë mënyrë zëdhënëse të qarqeve të caktuara interesash, qofshin politike, ekonomike apo klanore. Gazetari nuk e kryen punen vetem nese arrin tek informata, por me rendesi eshte qe edhe transmetimin dhe interpretimin e permbajtjes te e kryeje si duhet, te i jep pra nje kuptim. Mirëpo në anën tjetër, edhe aktoret politik kalojnë shumë më shumë kohë nëpër Konferenca për shtyp dhe i kushtojnë rëndësi më të madhe deklaratave për media sesa të punojnë në përmbushjen e obligimeve të duhura-, për shembull në shqyrtime ligjesh, tatimesh, në programe apo koncepte politike. Ky fenomen i simbiozës reciproke ndërmjet Politikes dhe Medieve është definuar nga politologu gjerman Thomas Meyer si “Mediokraci”, mirëpo në hipotezat e tij bëhet shumë më pak fjalë për një “blerje” ose instrumentalizim të gazetarëve nga politikanet, sesa për shtimin e prezencës se politikaneve ne media dhe varësisë mediale të politikës. Megjithëse kjo nuk do të thotë se gazetaria e humb rolin e saj objektiv dhe kritik që e ka ne shoqëri. Duke e imituar këtë tendencë globale të profesionalizmit medial të politikës, qoftë përmes PR- stafit, zyrave për informim apo veshjes dhe paraqitjes sa me “artistike” para kamerave, politikanët kosovare jo vetëm që dalin në këtë mënyre si gjynahqar por bëjnë kot edhe harxhime të dyfishte. Sepse janë gazetaret e medieve të “pavarura” që do kryenin këto pune dhe te propagandonin për të lartpërmendurit edhe falas. Duhet thënë se jo vetëm në regjime totalitare dhe autoritare, por edhe në ketë demokracinë tonë të brishtë gazetari ka filluar gjithnjë e më tepër të bëhet një lloj postieri i politikes dhe politikaneve. Nëse vazhdohet me këto tendenca, të rrezikshme për demokraci, koha kur do të na imponohen mendimet politike nga një politikë dhe gazetari e tillë nuk do te jete edhe aq e largët. Nuk do të ishte gjithashtu larg mendsh se do të mund të mbanim ditar të fshehtë sikur personazhi fiktiv Winston Smith në satirën e njohur “1984” te Georg Orwellit.

Der »Sinn« der Wissenschaft als Beruf

Rationalisierung, Fortschritt und Entzauberung der Welt
Der wissenschaftliche Fortschritt ist ein Bruchteil, und zwar der wichtigste Bruchteil, jenes Intellektualisierungsprozesses, dem wir seit Jahrtausenden unterliegen, und zu dem heute üblicherweise in so außerordentlich negativer Art Stellung genommen wird.
Machen wir uns zunächst klar, was denn eigentlich diese intellektualistische Rationalisierung durch Wissenschaft und wissenschaftlich orientierte Technik praktisch bedeutet. Etwa, dass wir heute, jeder z.B., der hier im Saale sitzt, eine größere Kenntnis der Lebensbedingungen hat, unter denen er existiert, als ein Indianer oder ein Hottentotte? Schwerlich. Wer von uns auf der Straßenbahn fährt, hat – wenn er nicht Fachphysiker ist – keine Ahnung, wie sie das macht, sich in Bewegung zu setzen. Er braucht auch nichts davon zu wissen. Es genügt ihm, dass er auf das Verhalten des Straßenbahnwagens »rechnen« kann, er orientiert sein Verhalten daran; aber wie man eine Trambahn so herstellt, dass sie sich bewegt, davon weiß er nichts. Der Wilde weiß das von seinen Werkzeugen ungleich besser. Wenn wir heute Geld ausgeben, so wette ich, dass, sogar wenn nationalökonomische Fachkollegen im Saale sind, fast jeder eine andere Antwort bereit halten wird auf die Frage: Wie macht das Geld es, dass man dafür etwas – bald viel, bald wenig – kaufen kann? Wie der Wilde es macht, um zu seiner täglichen Nahrung zu kommen, und welche Institutionen ihm dabei dienen, das weiß er. Die zunehmende Intellektualisierung und Rationalisierung bedeutet also nicht eine zunehmende allgemeine Kenntnis der Lebensbedingungen, unter denen man steht. Sondern sie bedeutet etwas anderes: das Wissen davon oder den Glauben daran: dass man, wenn man nur wollte, es jederzeit erfahren könnte, dass es also prinzipiell keine geheimnisvollen unberechenbaren Mächte gebe, die da hineinspielen, dass man vielmehr alle Dinge – im Prinzip – durch Berechnen beherrschen könne. Das aber bedeutet: die Entzauberung der Welt. Nicht mehr, wie der Wilde, für den es solche Mächte gab, muss man zu magischen Mitteln greifen, um die Geister zu beherrschen oder zu erbitten. Sondern technische Mittel und Berechnung leisten das. Dies vor allem bedeutet die Intellektualisierung als solche.
Hat denn aber nun dieser in der okzidentalen Kultur durch Jahrtausende fortgesetzte Entzauberungsprozess und überhaupt: dieser »Fortschritt«, dem die Wissenschaft als Glied und Triebkraft mit angehört, irgendeinen über dies rein Praktische und Technische hinausgehenden Sinn? Aufgeworfen finden Sie diese Frage am prinzipiellsten in den Werken Leo Tolstojs. Auf einem eigentümlichen Wege kam er dazu. Das ganze Problem seines Grübelns drehte sich zunehmend um die Frage: ob der Tod eine sinnvolle Erscheinung sei oder nicht. Und die Antwort lautet bei ihm: für den Kulturmenschen – nein. Und zwar deshalb nicht, weil ja das zivilisierte, in den »Fortschritt«, in das Unendliche hineingestellte einzelne Leben seinem eigenen immanenten Sinn nach kein Ende haben dürfte. Denn es liegt ja immer noch ein weiterer Fortschritt vor dem, der darin steht; niemand, der stirbt, steht auf der Höhe, welche in der Unendlichkeit liegt. Abraham oder irgendein Bauer der alten Zeit starb »alt und lebensgesättigt«, weil er im organischen Kreislauf des Lebens stand, weil sein Leben auch seinem Sinn nach ihm am Abend seiner Tage gebracht hatte, was es bieten konnte, weil für ihn keine Rätsel, die er zu lösen wünschte, übrig blieben und er deshalb »genug« daran haben konnte. Ein Kulturmensch aber, hineingestellt in die fortwährende Anreicherung der Zivilisation mit Gedanken, Wissen, Problemen, der kann »lebensmüde« werden, aber nicht: lebensgesättigt. Denn er erhascht von dem, was das Leben des Geistes stets neu gebiert, ja nur den winzigsten Teil, und immer nur etwas Vorläufiges, nichts Endgültiges, und deshalb ist der Tod für ihn eine sinnlose Begebenheit. Und weil der Tod sinnlos ist, ist es auch das Kulturleben als solches, welches ja eben durch seine sinnlose »Fortschrittlichkeit« den Tod zur Sinnlosigkeit stempelt. Überall in seinen späten Romanen findet sich dieser Gedanke als Grundton der Tolstojschen Kunst.
Wie stellt man sich dazu? Hat der »Fortschritt« als solcher einen erkennbaren, über das Technische hinausreichenden Sinn, so dass dadurch der Dienst an ihm ein sinnvoller Beruf würde? Die Frage muss aufgeworfen werden. Das ist nun aber nicht mehr

Pjese nga "Shkenca si Profesion"

Leidenschaft als persönliche Vorraussetzung des Wissenschaftlers
Ich glaube nun aber, Sie wollen in Wirklichkeit von etwas anderem: von dem inneren Berufe zur Wissenschaft, hören. In der heutigen Zeit ist die innere Lage gegenüber dem Betrieb der Wissenschaft als Beruf bedingt zunächst dadurch, dass die Wissenschaft in ein Stadium der Spezialisierung eingetreten ist, wie es früher unbekannt war, und dass dies in alle Zukunft so bleiben wird. Nicht nur äußerlich, nein, gerade innerlich liegt die Sache so: dass der Einzelne das sichere Bewusstsein, etwas wirklich ganz Vollkommenes auf wissenschaftlichem Gebiet zu leisten, nur im Falle strengster Spezialisierung sich verschaffen kann. Alle Arbeiten, welche auf Nachbargebiete übergreifen, wie wir sie gelegentlich machen, wie gerade z.B. die Soziologen sie notwendig immer wieder machen müssen, sind mit dem resignierten Bewusstsein belastet: dass man allenfalls dem Fachmann nützliche Fragestellungen liefert, auf die dieser von seinen Fachgesichtspunkten aus nicht so leicht verfällt, dass aber die eigene Arbeit unvermeidlich höchst unvollkommen bleiben muss. Nur durch strenge Spezialisierung kann der wissenschaftliche Arbeiter tatsächlich das Vollgefühl, einmal und vielleicht nie wieder im Leben, sich zu eigen machen: hier habe ich etwas geleistet, was dauern wird. Eine wirklich endgültige und tüchtige Leistung ist heute stets: eine spezialistische Leistung. Und wer also nicht die Fähigkeit besitzt, sich einmal sozusagen Scheuklappen anzuziehen und sich hineinzusteigern in die Vorstellung, dass das Schicksal seiner Seele davon abhängt: ob er diese, gerade diese Konjektur an dieser Stelle dieser Handschrift richtig macht, der bleibe der Wissenschaft nur ja fern. Niemals wird er in sich das durchmachen, was man das »Erlebnis« der Wissenschaft nennen kann. Ohne diesen seltsamen, von jedem Draußenstehenden belächelten Rausch, diese Leidenschaft, dieses: »Jahrtausende mussten vergehen, ehe du ins Leben tratest, und andere Jahrtausende warten schweigend«: – darauf, ob dir diese Konjektur gelingt, hat einer den Beruf zur Wissenschaft nicht und tue etwas anderes. Denn nichts ist für den Menschen als Menschen etwas wert, was er nicht mit Leidenschaft tun kann.

Ekonomia dhe Shoqeria - Kultura Politike

CHAPTER 9: THE ECONOMY AND SOCIETY
Economic systems as forms of organisation through which goods and services are produced, distributed and exchanged (pp. 178-9).
Enterprise capitalism as a form of capitalism based on the untrammelled workings of market competition (pp. 180-1).
Social capitalism as an attempt to marry the disciplines of market competition with the need for social cohesion and solidarity (p. 182).
Collective capitalism as a form of capitalism that emphasises cooperative long-term relationships (pp. 182-3).
Arguments for and against economic management within a capitalist context (pp. 183-5).
State socialism as an economic system based on state collectivization and central planning (p. 187).
Market socialism as a self-managing enterprises operating in a context of market competition (p. 188).
Economic third ways as attempts to construct market models that conform to neither a capitalist or socialist template (pp. 188-90).
Social class as a social cleavage based on the unequal distribution of income, wealth and social status (pp. 191-2).
The decline of class politics linked to the deradicalization of the working class and the general process of de-industrialization (pp. 192-3).
The underclass as a group of people who suffer from multiple deprivation and disadvantage (pp. 193-4).
Race as a source of social and political division which supposedly has a physical or genetic basis (pp. 194-5).
Gender as a social or political division between women and men that is rooted either in biology or cultural differences (pp. 195-6).
CHAPTER 10: POLITICAL CULTURE, COMMUNICATION AND LEGITIMACY
Civic culture as a political culture that helps to support stable, democratic government (pp. 200-1).
Ideological hegemony as the theory that ruling-class ideas help to sustain class oppression because they have a decisive advantage over rival ideas in capitalist societies (pp. 201-2).
The mass media as societal institutions concerned with the production and distribution of knowledge, information and entertainment (pp. 202-6).
Political communication as techniques for the control and dissemination of information, based on closer links between government and the media (pp. 206-7).
Social capital as norms of trust and civic engagement that underpin successful communities and good governance (pp. 207-10).
Means of legitimizing power, particularly through the exercise of different forms of authority (pp. 211-3).
Tendencies within industrialized societies towards legitimation crises stemming from tensions between capitalism and democracy (pp. 213-5).
Marxist theories of revolution as attempts to explain revolutions by reference to contradictions that exist at a socio-economic level (pp. 215-7).
Non-Marxist theories of revolution as explanations of revolutions based on systemic imbalance, frustrated rising expectations or the weaknesses of the state (pp. 217-9).

Politika Globale dhe Regjionale

CHAPTER 7: GLOBAL POLITICS
Idealism as a view of international politics based on the perspective of moral values and legal norms (pp. 126-8).
Realism as a view of international politics that stresses the role of power and the importance of states as international actors (pp. 128-9).
Pluralism as a view of international politics that emphasises the diffusion of power amongst a number of competing bodies or groups (pp. 129-30).
Marxism as a view of international politics that stresses economic power and the role played by international capital (pp. 130-1).
The cold war as a period during which a bipolar model of world order was widely accepted (pp. 131-3).
Rival unipolar and multipolar versions of twenty-first century world order (pp. 133-7).
Globalization as a complex web of interconnectedness that has important economic, cultural and political dimensions (pp. 137-9).
Rival theories of globalization that associate it either with opportunity, prosperity and the spread of democracy, or with inequality, uncertainty and corporate hegemony (pp. 140-3).
Regionalization as the tendency for nation-states confronted by globalizing trends to collaborate more closely with neighbouring and geographically proximate states (pp. 143-6).
The European Union as the most advanced example of regional integration at an economic and political level (pp. 146-50).
The emergence of global governance as a means of ensuring international order or managing the global economy (pp. 150-2).
The United Nations as the most significant attempt to establish world governance (pp. 152-5).
CHAPTER 8: SUBNATIONAL POLITICS
The nature and respective advantages of centralization and decentralization (pp. 158-9).
Confederations as the loosest and most decentralized type of political union that vests sovereign power in peripheral bodies (pp. 159-60).
Federal systems as a means of sharing sovereignty between central and peripheral institutions (pp. 160-1).
Federalism as a response to nation-building, external threat, geographical size or cultural diversity (pp. 161-2).
The political and institutional features of federal systems (pp. 162-3).
The strengths and weaknesses of federal systems in dealing with centralizing and centrifugal pressures (pp. 164-5).
Unitary systems as systems in which sovereign power is vested in a single, national institution (pp. 165-6).
Local government as government that is specific to a particular locality but has no share in sovereignty (pp. 166-7).
Devolution as the transfer of power from central government to subordinate regional or provincial institutions (pp. 167-9).
The rise of ethnic politics as a response to the decline of nationalism and the emergence of multicultural societies (pp. 169-72).
The rise of community politics as a search for stronger community identities in the face of growing individualism and social fragmentation (pp. 172-3).

Shteti- Kombi dhe Nacionalizmi

CHAPTER 5: THE STATE

The state as a political association that establishes sovereign jurisdiction within defined territorial borders (pp. 86-8).
The pluralist state as a neutral arbiter between or amongst the competing groups in society (pp. 88-90).
The capitalist state as an instrument of class rule or a means of arbitrating between competing classes so as to perpetuate a system of unequal class power (pp. 90-2).
The leviathan state as a state pursuing its own interests rather than those of civil society (and bent on expansion and aggrandisement) (pp. 92-5).
Minimal states as protective bodies which provide merely a framework of peace and social order within which citizens can conduct their lives as they think best (pp. 95-6).
Developmental states as states that intervene in economic life for the specific purpose of promoting industrial growth and economical development (pp. 96-7).
Social-democratic states as states that practise economic and social interventionism to rectify the imbalances and injustices of a market economy (p. 97).
Collectivised states as states that extend control over the entirety of economic life, usually through a system of central planning (pp. 97-8).
Totalitarian states as all-encompassing states whose influence penetrates every aspect of human existence, thus abolishing the distinction between the state and civil society (p. 98).
The state has been 'hollowed out' by the impact of globalization, which has significantly weakened the state's control over economic life and constrained social-democratic interventionism (pp. 99-100).
States have been restructured through privatization and the introduction of market reforms in the public services (p. 100).
States have been weakened by the growth of substate governance, reflected in the transfer of responsibilities from national or central bodies to a regional, local or community level (pp. 100-1).

CHAPTER 6: NATIONS AND NATIONALISM
Nations as complex phenomena that are shaped by a collection of cultural, political and psychological factors (p. 106).
Nations as cultural communities that are shaped by language, religious, ethnic or other cultural similarities (pp. 107-8).
Nations as political communities that are shaped by civic loyalties and political allegiances, ultimately by the quest to establish or maintain sovereign statehood (pp. 109-11).
Liberal nationalism as a principled form of nationalism based on the nation-state ideal (pp. 111-4).
Conservative nationalism as an inward-looking or insular form of nationalism associated with the promise of social cohesion and public order, generated through national patriotism (pp. 114-5).
Expansionist nationalism as an aggressive and militaristic form of nationalism that is underpinned by chauvinist, and often racialist, assumptions (pp. 115-7).
Anticolonial nationalism as a fusion between traditional ideas of self-determination and doctrines of economic and social emancipation, united through the idea of 'national liberation' (pp. 117-9).
Multiculturalism as a positive endorsement of communal diversity based on the 'politics of difference' (pp. 119-21). The nation-state under threat from globalization and an upsurge in ethnic and regional politics (pp. 121-3).

Ideologjite Politike dhe Demokracia

CHAPTER 3: POLITICAL IDEOLOGIES
Political ideology as a more or less coherent set of ideas that provide a basis for organised political action, whether this is intended to preserve, modify or overthrow the existing power system (pp. 42-3).
Liberalism as an ideology rooted in the core principle of individualism and reflecting commitment to individual freedom, reason, equality, toleration, consent and constitutionalism (pp. 42-5).
Classical liberalism as characterised by belief in 'possessive' individualism, 'negative' liberty, a minimal or 'nightwatchman' state and free-market economics (p. 45).
Modern liberalism as characterised by an acceptance of economic and social interventionism based on a belief in 'developmental' individualism and 'positive' freedom (pp. 45-6).
Conservatism as an ideology characterised by a desire to conserve, based on respect for tradition, social duty, authority and a recognition of human imperfection (pp. 46-8).
Paternalistic conservatism as a recognition of the need for social reform based on a pragmatic fear of revolution and a belief in duty and moral responsibility (pp. 48-9).
The New Right as an ideological trend within conservatism that embraces a blend of market individualism and social authoritarianism, represented, respectively, by neoliberalism and neoconservatism (pp. 49-50).
Socialism as an ideology rooted in opposition to capitalism and characterised by a belief in community, co-operation, social equality and common ownership (pp. 51-2).
Marxism as the theoretical system devised by Karl Marx, characterised by a belief in historical materialism, dialectical change and the use of class analysis; the theoretical basis of twentieth-century communism (pp. 52-5).
Orthodox communism as 'Marxism in practice', influenced by Leninism (particularly the theory of the party) and Stalinism (particularly state collectivisation and central planning) (pp. 55-6).
Modern Marxism as 'western Marxism', a more complex and subtle form of Marxism influenced by Hegelian and other ideas (pp. 56-7).
Social democracy as an ideological stance reflecting a compromise between an acceptance of capitalism as the only reliable mechanism for generating wealth and desire to distribute wealth in accordance with moral, rather than market, principles (pp. 57-8).
The 'third way' as the idea of an alternative to both capitalism and socialism, based, in its modern version, on the values of opportunity, responsibility and community (pp. 58-9).
Fascism as an ideology characterised by a belief in anti-rationalism, struggle, absolute leadership, elitism and extreme nationalism; fascism encompasses Nazism as a form of 'fascism plus racialism' (pp. 59-60).
Anarchism as an ideology committed to the abolition of the state and the outright rejection of political authority, based on an unqualified belief in liberty and equality (pp. 60-1).
Feminism as an ideology committed to promoting the social role of women and, in most cases, dedicated to the goal of gender equality (pp. 61-2).
Environmentalism as a concern with protecting or conserving nature; as an ideology, in the form of ecologism, it is based on an anthropocentric or human-centred perspective (pp. 62-3).
Religious fundamentalism as the belief that political and social life should be organised on the basis of essential or original religious principles, commonly supported by a belief in the literal truth of sacred texts (pp. 63-4).
The idea of an end of ideology as the belief that the stock of political ideas has been exhausted; more recently revived in the idea of an 'end of history' (pp. 64-5).
CHAPTER 4: DEMOCRACY
Democracy as government of the people, by people and for the people, although 'the people' have been conceived in different ways (pp. 68-9).
Direct democracy as popular self-government, distinguished from representative democracy as indirect democracy operating through election (pp. 69-71).
Classical democracy, or Athenian democracy, as a system of government by mass meetings (pp. 72-3).
Protective democracy as a form of democracy in which consent is used to protect citizens from the encroachment of government (pp. 73-4).
Developmental democracy as a form of democracy which aims to broaden popular participation for both individual and wider social benefit (pp. 74-6).
People's democracy as a class-based form of democracy which aims to articulate the interests of the proletariat, often through the vehicle of a revolutionary party (pp. 76-77).
Liberal democracy as the dominant real-world democratic model, based on electoral competition and a clear distinction between the state and civil society (pp. 77-8).
The pluralist view of liberal democracy as open competition amongst competing groups, ensuring a wide dispersal of political power (pp. 78-9).
The elitist view of liberal democracy as rule by the few, whether a coherent or a fractured elite (pp. 79-80).
The corporatist view of liberal democracy as the incorporation of major interests and particularly key economic groups into the processes of government (pp. 80-2).
The New Right view of liberal democracy as a warning against 'democratic overload': the paralysis of a political system subjected to unrestrained group and electoral pressures (p. 82).
The Marxist view of liberal democracy as a sham that protects bourgeois class interests behind a facade of popular control and political equality (pp. 82-3).

Hyrje ne Shkencat Politike nga Andrew Heywood

Kjo eshte nje prezantim i shkurte te bazave te shkencave politike, marre nga libri:
Andrew Heywood:POLITICS. 2nd edition, Palgrave, 2002

CHAPTER 1: WHAT IS POLITICS?
Politics, in its broadest sense, as the activity through which people make, preserve and amend the general rules under which they live (pp. 4-5).
The traditional view of politics as 'what concerns the state', restricting the study of politics to a focus on the personnel and machinery of government (pp. 5-7).
Politics associated more broadly with 'public' life as opposed to 'private' life (pp. 7-9).
Politics conceived as a particular means of resolving conflict: that is, by compromise, conciliation and negotiation (pp. 9-10).
The radical definition of politics as the production, distribution and use of resources in the course of social existence, implying that politics is about power and stems from the unequal distribution of resources (pp. 10-2).
The philosophical tradition of political analysis as a preoccupation with essentially ethical or normative questions about how society 'should' be organised (pp. 13-4).
The empirical tradition of political analysis as the attempt to describe or explain political processes, usually by reference to institutional structures (p. 14).
The scientific tradition of political analysis as the attempt to disclose political knowledge through the application of scientific method, as in the case of behaviouralism (pp. 14-5)
Recent developments in the study of politics have included the growth of rational-choice theory, feminism, 'new' institutionalism, green politics, critical theory and postmodernism (pp. 15-7).
Difficulties in construction a science of politics, including the problem of deriving data from human behaviour, the existing of hidden values, and the myth of neutrality in the social sciences (pp. 17-8).
The role of concepts, models and theories in imposing meaning on political information or data, and the problems and pitfalls of concepts and theories (pp. 18-21).
CHAPTER 2: GOVERNMENTS, SYSTEMS AND REGIMES
Government, in its broadest sense, as the mechanism through which ordered rule is maintained, its central features being the ability to make and enforce collective decisions (p. 26).
The benefit of classifying political systems as an essential aid to the understanding of politics in government, and as a means of evaluating the adequacy of effectiveness of institutional structures (pp. 26-7).
The classical typology devised by Aristotle, based on the answers to two questions: 'Who rules?' (one person, the few or the many), and 'Who benefits from rule?' (the rulers or all citizens) (pp. 27-9).
The 'three worlds typology' as the attempt to distinguish between a capitalist 'first world', a communist 'second world' and a developing 'third world'; a system of classification that has been increasingly difficult to sustain since the 1970s (pp. 29-30).
The main approaches to regime classification as the constitutional-institutional approach, the structural-functional approach and the economic-ideological approach (pp. 30-2).
Western polyarchies as regimes in which there is, first, a relatively high tolerance of opposition, sufficient at least to prevent arbitrary government, and second, a reliable level of popular responsiveness based on regular, fair and competitive elections (pp. 32-4).
New democracies as regimes in which the process of democratic consolidation is incomplete, as opposed to semi-democracies in which democratic and authoritarian features operate in tandem (pp. 34-6).
East Asian regimes as ones characterised by the predominance of economic rather than political goals, broad support for 'strong' government, respect for leaders and an overriding emphasis on community and social cohesion (pp. 36-7).
Islamic regimes as ones constructed or reconstructed on Islamic lines, either fundamentalist or pluralist in orientation (pp. 37-8).
Military regimes as ones that survive through the exercise, above all, of military power and systematic repression (pp. 38-9).

PERKUFIZMI I NOCIONIT KOMB

Mag. Bekim Baliqi
Termi komb (ndryshe nga nocioni nacion) burimisht ne gjuhen arabe “khaum” ka domethenien e fisit apo bashkesise se ”gjakut”, kjo fjale sipas gjitha gjasave eshte huazura dhe vene ne perdorim nga Rilindasit kombetar shqiptar dhe eshte sinonim i fjales nacion qe perdoret ne trajta te ndyshme ne shumicen e gjuheve euro-perendimore. Termi nacion e ka prejardhjen nga fjala latine natio (qe rrjedh nga fjalet “nasci” dhe “natalis”) qe donte te thoshte fis dhe gjini, ndersa ne kohen e Mesjetes kjo fjale perdorej si sinonim per “prejardhje” (Bruckmüller, 1994: 24-32) si dhe perdorej ne vend te “Certifkateve te lindjes dhe te prejardhjes” (Hobsbawm, 1992: 27). Natio ishte pra term i shumekuptimshem, keshtu thekson politologu gjerman Herfried Münkler, se: „`Natio´ could be used to refer to a city and its surroundings in one case, and in another to refer to a region and finally could even serve to label an extremely wide area encompassing many peoples. The term was polysemic: it meant many things.” (Münkler, 1999: 290 ) Edhe kolegu i tij neozelandes ve ne pah faktin se me Nation nenkutpohej pervec fisit, races dhe popullates edhe nendarja e studenteve ne Universitetet evropiane te mesjetes. Kjo nendarje rezultonte ne baze te vendit respektivishte regjionit te prejardhjes. Keshtu p.sh Universiteti i Aberdeen-it perbehej prej ketyre “nacioneve”; Mar, Buchan, Murray dhe Angus, ndersa Universiteti i Parisit kishte keto; Francia, Picardia, Normandia dhe Germania. (Minogue, 1970: 11). Ne kete kontekst Universiteti i Prishtines bie fjala do te mund te perbehej nga “nacionet” e Tetovareve, Gjakovareve, Ulqinakeve apo Preshevareve. Ne kuptimin e gjere te fjales, termi nacion perfshine disa segmente te perceptimit dhe mund te jete nje;
a) nje bashkesi me (ose besim ne) prejardhje te perbashket
b) bashkësi e gjuhës dhe kultures se perbashket
c) bashkesi politike dhe shteterore
d) vendi i perjardhjes (ne botekuptimin mesjetar)
Per shkake te kompleksitetit te ketij termi shume studies te nacionalizmit i shmangen qellimisht nje definimi te prere te kombit. Historiani britanez Eric Hobsbawm autor i një mori veprash per kombin dhe per nacionalizmin, ne hyrjen e librit “Nations and Nationalism since 1780” shkruan keshtu: „(T)his book assumes no a priori definition of what constitutes a nation. As an initial working assumption any sufficiently large body of people whose members regard themselves as members of a `nation´, will be treated as such.” ( Hobsbawm, 1992: 6). Ne menyre te ngjajshme edhe disa autore te tjere si p.sh. Kenneth R. Minogue, Hugh Seton-Watson e trajtojne problematiken e perkufizimit te kombit, duke e futur kete nocion ne nje kategori te perbashket me nacionalizmin. Mirepo ne parim ekzistojne dy modele te spjegimit te asaj se cka eshte kombi. Sipas ketij klasifikim dikotomik kombi ndahet ne baze te kriterieve kulturore - objektive dhe ne ato politike respektivisht subjektive.
I pari qe e beri kete diferencim ishte historiani gjerman Friedrich Meinecke, i cili qysh ne vitin 1907 keto dy modele ose forma te kombit i ndau ne “Kombshteteror” (Staatsnation) dhe ne “Kombkulturor” (Kulturnation). Duke fillura qe nga shkencetari amerikan Hans Kohn qe me 1944 kete diferencim e shqyrtoj me gjeresisht duke pohuar se ky model perkon me dallimet ndermjet formimit te kombit ne perendim dhe ne lindje e deri tek autori kanadez Micheal Ignatieff (Gjaku dhe Pekatesia) qe kete nendarje e karakterizon ne modele etnike dhe qytetare te kombformimimit, dualizmi dhe dikotomia per kombin dhe kombformimin mbizoteron thuaja ne te gjitha teorite, analizat dhe veprat qe objekt studimi kane kombin apo nacionalizmin. Pjesa me e madhe e librave, punimeve shkencore apo artikujve serioz per nacionin dhe komponentet tjera te saj (si; nacionalizmi, identiteti nacional, vetedija nacionale, mitet nacionale etj) fillojne me pyetjen; “Cka eshte Kombi?”.
Prandaj kesaj pyetje parimore eshte munduar mendimtari franqez Ernest Renan nder te paret te iu pergjigjet. Ne ligjeraten e tij te njohur po me titullin Cka eshte kombi? nga viti 1882 te mbajtur ne Universitetin e Sorbones, u pergjgjje thjeshte por majft kuptueshem se Nacioni eshte plebishit i perditshem ( plebiscite de tous le jours). Ai po aty e spjegoj se ne per cdo dite e akceptojme ne menyra te ndryshme identitetin tone nacional, respektivishte ne kete e manifestojme ne menyra dhe me veprime te ndryshme. Poashtu pohonte Renani se vetedija kolektive pason nga kujtesa kolektive e cila eshte e nderlidhur me harresen kolektive, kete e argumentonte ai me ate se shume franqez duhej te harronin a jane Alzaz apo Breton ne menyre qe te vendosin per te qene franqez te ri. Duke u mbeshetur ne Eugen Weber qe ka bere nje punim per Francen e pasrevolucionit apo duke u mbeshetur ne studiuesin e mirenjohur te nacionalizmit Eric Hobsbawm i cili pohon se vetem nje e treta e popullsise ne ate kohe mund te flisnin gjuhen frenge ndersa tek italianet deri ne fund te shekullit 19-te edhe me pak e flisnin italishten zyrtatre. Del se hipoteza e Renanit mund te mirret si i besueshem dhe i qendrueshem.
Karakterstik per cdo komb sidomos ne fazen e saj etabluese eshte organizimi politik qe vjene si rrjedhoje e nje bashkesie kultorore si dhe deshira ose qellimi per te pasur nje shtet vetanak. Keshtu Gellneri ne librin e tij te fundit “Nationalizmi. Kultura dhe Pushteti.” thekson se nacionalizmi eshte nje forme e mendimit politik qe bazohet ne faktin, se bashkesia shoqerore duhet te jene kongruente me njesine kulturore. (Gellner 1995:17) Mirepo disa studiues te tjere nuk kenaqen me kaq. Per shembull Wallker Connor mendon se nuk mjafton vetem te pyesish “Cka eshte Nacioni?” pa pyetur edhe “Kur mund te flitet per nje Nacion?”. Eshte shkolla e njohur si primordaliste e cila pohon se kombi nuk eshte thjeshte prodhim i modernes dhe rezultat i industralizimt, por se rrenjet e saja jane me hershme dhe se ne forme te tjera ekziston- p.sh etniciteti mirret si paraprijes i saj, qysh ne shoqerite e para arkaike, ishin nje lloj kombi.
Ne pergjithesi studimi i nacionalizmit balafaqohet ne aspektin teorik me shume rryma mendore dhe me nje mori te pakufijshem perkufizimesh dhe spjegimesh. Prandaj kombi dallon si ne kontekstin hapesinor (ose gjeografik) edhe ne kontekstin kohor (apo historik), keshtu qe definimi i tij eshte i varur se cilat faktor quan ne formim dhe cialt kriterie mirren per baze te saj, si dhe varet se ne cilin kontekst e shqyrtojme ne kete fenomen shoqer dhe politik.

Aspekte teorike të KOMBFORMIMIT dhe SHTETEFORMIMIT

Aspekte teorike të KOMBFORMIMIT dhe SHTETEFORMIMIT

Mag. Bekim Baliqi
PARATHENIE
Si rrjedhoje e shekullarizimit te shoqërive perëndimore kah mesi i shekullit 17 -sidomos pas Paqes se Vestfalisë-1646, sidomos ne vazhden e Iluminizmit fillojnë botëkuptimet fetare te zbehen dhe shoqerite marrin gjithnjë e me shumë karakterin e komuniteteve politikisht te organizuara. Ne kete atmosfere te konflikteve te ashpra, por edhe te krizes se pushtetit te kishes dhe mbretit, filluan ideologjite e reja shoqeore e politike te e permbushen nje zbrastesire qe la pas veti botëkuptimi fetar dhe legjitimi monarkist i pushtetit. Prandaj ishte nevoje imediate e kohes, formimi i nje rendi dhe organizimi te ri shoqerore e politik, pra edhe te krijimit te shtetit “demokratik” - p.sh. kujtoni kerkesat e revolucionit Francez, qe ishin vendimtare per legjitimimin e shtetit dhe pushtetit.
Kështu zanafillën shteti por edhe kombi (modern), e kishin ne Evropën e shekullit te 18-te, modelet e ndryshme te formimit te saj u eksportuan me vone edhe ne mbare rruzullin tokësor. Gati dy shekuj me pas, atëherë kur shume njerëz- nder ta edhe studiuesi i spikatur i nacionalizmit Eric Hobsbawm-, menduan se nacionalizmi dhe krijimi i komb-shteteve te reja kishte marre definitivishte fund, u kthye Evropa përsëri ne epokën dhe arenën e te ashtuquajturës “nacionalizmit te ri”.
Rënia e sistemit komuniste ne fillim te viteve nëntëdhjeta, la pas vetes jo vetëm një vakum te rrezikshëm shoqëroro-politik por qoj edhe te shpërbërja e shteteve shumëkombëshe, siç ishin Bashkimi sovjetik, Cekoslovakia dhe Jugosllavia. Ne vazhdën e këtyre proceseve dhe ne kete konstelacion te ri politik, ndodhen secesione respektivisht luftëra për vetëvendosje, që si rezultat final patën krijimin e shteteve te reja. Formimi i shteteve te reja u bë përgjatë kufijve nacionale dhe i jepen kështu një kuptim te ri si shtetformimit ashtu edhe kombformimit. Kështu edhe temat mbi kombin dhe shtetin u bene përsëri atraktive dhe objekt studimi per shume studiues te shkencave shoqërore. Kjo ndodhi se paku për dy arsye, se pari për shkak te paradigmës shkencore (pra teorive, tezave dhe njohurive te reja) dhe e dyta për arsye te rëndësisë dhe lidhshmërisë me zhvillimet aktuale ne botë.

DEFINIMI DHE DIFERENCIMI
Kombformimi dhe Shtetëformimi përkundër faktit se shpesh përdoren, respektivisht ngatërrohen për te përcaktuar te njëjtën gjë, këto ne esence janë te ndryshme si nocione ashtu edhe si procese te vecanta. E para eshte nje proces dhe nje koncept shume me i gjere dhe me kompleks, qe nenkupton pervec tjerash edhe identifikimin e popullates si nje bashkesi e organizuar politike me shtetin e vet. Keshtu per shembull ne gjuhen angleze por edhe gjermane termi “Nation-building” mirret si proces i formimit te kombit dhe njekohesisht te komb-shtetit (nationalstate) qe per baze kan modelin evropiane dhe amerikane te krijimit te komb-shtetit.
Ndersa shteteformimi mund te mirret si synim per arritje te qellimit primar te cdo kombi, pra te krijimit te shtetit vetanak. Ne shumicen e rasteve shteteformimi i parapriu kombformimit, edhepse ka mjaft raste historike qe e deshmojne te kunderten. Keto dy fenomene ishin rezultat i veprimeve dhe vendimeve (jo ralle arbitrare) politike dhe ushtarake, qe ishin dhe mbesin shkake i lufterave dhe konflikteve te pergjakshme.
Qe te i qasemi sa me mire temes sone te studimit, eshte e nevojshme fillimisht definimi i ketyre nocioneve. Kjo mund te arrihet ne këtë rast vetëm atëherë kur te i përkufizojmë dy nocionet themelore, pra atë Komb dhe Shtet.
Sado te thjeshta apo te vetekuptueshme qe te duken keto dyja ne shikim te pare, perceptimi dhe interpretimi i ketyre nocioneve peson ndryshime si ne aspektin historik-kohor ashtu edhe ne ate hapesinor-gjeografik. Per shembull interpretimi i kombit ne periudhen e romantizmit dallon rrenjesishte nga i sotshmi, sikurse qe dallon kuptimi i shtetit ne vendet si Norvegjia apo Pakistani.

...vazhdon me PERKUFIZMI I NOCIONIT KOMB....

Shoqeria e hapur vs. shoqeria civile

SHOQERIA E HAPUR vs. SHOQERIA CIVILE.

Mag. BEKIM BALIQI
Jane dy mendimtar te medhenj qe me idete dhe veprat e tyre ndikuan dukshem ne mendimin moderne politik. Qe te dy kishin emrin e njejte- Karl, ishin gjermanofoles, emigruan dhe vdiqën ne Londër. Por dallimet ndermjet Marksit qe jetoj ne shekullin ne XIX dhe bota ideologjike e se cilit pas 1990-s u rrenua teresishte dhe ndermjet Popperit, qe veproj nje shekull me pas si perkrahes i liberalizmit politik dhe kundershtar i flaket i marksizem-komunizmit, janë bindshem me evidente se ngjajshmeri e rastësishme.
Per publikun kosovar shume me pak i njohur se Marksi, eshte Karl Raimund Popper, i cili si i ri vete ishte Marksist dhe anetare i se ashtuquajturit « Qarkut Vjenez » nje grupi shkencetaresh e intelektualesh me idete demagogjike te te cileve shpejte bie ne mospajtim. Per kete shkake i mbete nofka « opozite e brendshme ». Si teoricient i shkences shkruan vepren e tij te pare Logjika e Hulumtimit (Logik der Forschung) me 1935.
Si kunderpergjigje e shkrimit te Marksit Mjerimi i Filozofise ( Das Elend der Philosophie) nga e cila del ajo thenia e famshme se “filozofet deri tani vetem filozofuan mbi boten por nuk e ndryshuan ate” shkraun Popperi vepren Mjerimi i Historicizmit (Das Elend der Historizismus) ku mbron Tezen se asnje filozof ose intelektual s´mundet te profetizoj mbi nje bote ideale qe del shpeshe utopike por me shkembim idesh dhe diskutime mund te kontribuoj ne permiresimin e kushteve shoqerore. Poashtu ai kundershton Wittgensteinin, maksima e te cilit edhe tek disa intelektual kosovar ka ndikim te madhe se “per gjera te cilat njeriu (apo filosofi ne kete rast) nuk mund te flase duhet te heshte”.
Perkundrazi vetem me thyerjen e tabuve, me verifikimin apo falsifikim ( Teze-Antiteze) mund te arrijme te ndonje dijeni, ishte i bindur Popperi. Ne vend te “dialektizmit” Hegelian ai ofroi ne menyre mjafte sqaruese “Kritiken racionaliste” simbas se ciles vetem permes nje vleresimi racional dhe me argumentim mund arrijme deri tek gjendja optimale.
Persiatjet e tij politike ishin produkt i kohes ne te cilen ai jetoj, si deshmitare i gjalle i dy lufterave boterore dhe i “Luftes se Ftohte” shkruan vepren kapitale te dy vellimshme Shoqeria e hapur dhe armiqte e saj (The Open Society and Its Enemies) rendesia e se ciles ne filozofine politike eshte e pakontestueshme. Ai mendonte me nje bindje te thelle se qe nga Platoni si filozof i pare politik i njohur, behet gabimi qenesor qe qon jo ralle edhe te ndermarjet fatale ne politike. Keshtu per shembull brenga “Kush duhet qeverisur?” ne fakt eshte teresishte e gabuar, sepse neve duhet ta na intereson shume me teper ceshtja “Si te shmanget nje qeverisje e keqe?”.
Asnje parti, grupim apo levizje politike sado qe te jete e legjitimuar apo e besuar tek perkrahesit nuk mund te jete ne gjendje, qe jeten e qytetareve ne ate mase te e permiresojne sic munden vete individet si subjekte vepruese me vetedije te larte dhe pergjegjesi kolektive kete te arrijne. Poashtu cdo ideologi politike qe pretendon njerezit apo shoqerine permes programeve (apo “STANDARTEVE”) te caktuara te i beje te lumtur eshte i gjykuar te deshtoj,pohonte Popperi. Ngase funksionimi i sistemit shoqerore eshte teper kompleks e i nderlikuar andaj eshte e pamundur nga rrafshi vertikal te planifikohet zhvillimi i saj. Per shkake te dyshimit qe kishte ne “Shtetin” (p.sh; ne shtetin ideal te Platonit) si instrument autoritar e me kete shpeshe edhe totalitar Popperi i jep perparesi nje shoqerie te hapur (pluraliste dhe demokratike) ku individi ka liri dhe mundesi zgjedheje.
Eshte fakt i njohur qe Populli nuk mund vete te qeverise por mund te i kete institucionet qe permes Mediave, Opozites dhe formave te tjera shoqerore te Kritikes (si Protesta, Greva apo plebishitit) i kontrollon, ndikon ne to dhe ne rast nevoje i ndrone ato. Kete e quante ai “Inxhiniering shoqerore” (piecmal social engineering) kurse sot ne e njohim si principe te patjetersusehme demokratike.
Mirepo zhivvilmet globale ne shume fusha jetesore qe ndodhen sidomos ne keto dy decenie te fundit, te njohur me perkufizimin gjeneral si Globalizim e bene mekanizmin e kontrollimit dhe ndikimit te pushtetit politik, te shumeanshem dhe me kete tejet kompleks. Keto ndryshime dinamike ndikuan ne formimin e OJQ-ve qe shpeshe si pergjithesim definohet si shoqeri civile. Shoqeria civile si koncept ishte e njohur qysh ne Mesjeten e vonshme, mirepo kishte nje kuptim te ndryshem me ate moderne. Ishin disidentet Çekosllovak e Polak ata qe e kthyen kete term perseri per te arritur nje qellim politik. Historiani i njohur anglez Thimoty Garton Ash kishte bere nje hulumtim ne ish-vendet kommuniste ne fillim te viteve 1980-ta dhe te botuar ne lilbrin “The uses of adversity” ( Perdorimi i se kundertes). Ai pohon aty se shoqeria civile ne keto vende atebote ishte qellim i atyre intelektualeve qe synonin te e ndanin jeten publike prej asaj private, gjuhen zyrtare prej asaj jozyrtare dhe shkurt te i japin fund asaj jete te dyfishte. Tash pas me shume se nje cerek shekulli, shtrohet pyetja cfare qellimi mund te kete nje shoqeri civile? Ne mos lirine e shprehjes se mendimt dhe fjales se lire? Apo thjeshte shoqeria civile eshte cdo organizim shoqeror pertej partive politike?
Keshtu vihen perballe njre tjetres dy koncepte qe jane aq shume te ngjajshme dhe njekohesishte aq te ndryshme. Te ngjajshme sepse jane kunder te njejave gjera dhe te ndryshme sepse ndjekin rruge te kunderta per te e arritur qellimin.
Prandaj doemosdo kthehemi te pyetja cilen rruge duhet te e ndjek shoqeria jone ne kete faze tranzicioni, ate te OJQ-ve qe ndjekin donacione apo te nje shoqerie sic e deshironte Popperi?

Pergjigjen ne kete dileme do te mund te jape vetem koha, por angazhimi yne nuk duhet te jete vetem i bazuar ne shprese se koha punon ne kete drejtim. Ngase koha nuk do te thote detyrimisht edhe ardhmeri!

CALL FOR PAPERS

Te gjithe studiuesit e shkencave politike si dhe atyre shoqerore jane te inkurajuar te publikojne punimet e tyre ketu.

Miresevini ne faqe te Grupit te studenteve te shkencave politike.